Koniczyna łąkowa to roślina wieloletnia należąca do rodziny bobowatych. Osiąga wysokość 50 cm. Kwitnie od maja do września. Jej blado- lub ciemnoczerwone kwiaty zebrane są w główkowatych kwiatostanach o przyjemnym zapachu. Owocem jest strąk, w którym znajduje się od 1 do 3 nasion. Jest to roślina miododajna, pozyskiwana ze stanowisk naturalnych. Jest to też ceniona roślina pastewna.

Koniczyna występuje w Europie, Azji, Ameryce Północnej i północnej Afryce.    W Polsce porasta łąki, przydroża, pastwiska i pola.

W czasach średniowiecznych w Europie chrześcijanie dostrzegali w trójlistnej koniczynie symbol Trójcy Świętej. W XVIII w. roślinę zaczęto uprawiać  z przeznaczeniem na paszę dla zwierząt.

Surowcem zielarskim są: kwiat koniczyny (Flos Trifolii rubri) oraz ziele koniczyny (Herba Trifolii rubri).

Zarówno kwiat, jak i ziele koniczyny zawiera:

1. Flawonoidy(pochodne kemferolu, izoramnetyny i kwercetyny).

2. Około 30 izoflawonów, wśród których warto wymienić takie, jak: daidzyna, genistyna, daidzeina, glicyteina, genisteina, pratenseina, pseudobaptygenina, formononetyna, teksazyna, biochanina A.

3. Kwasy organiczne (salicylowy, kumarowy).

4. Barwniki antocyjanowe.

5. Garbniki

6. Biopierwiastki (m.in. kobalt, żelazo, krzem, cynk, siarkę, fosfor, wapń, potas, magnez), witaminy (C, E i karoten) oraz białka (pełen zestaw aminokwasów).

Koniczynę zbieramy od maja do września w momencie rozkwitu kwiatów, w suche słoneczne dni. Odcinamy same kwiatostany główkowe lub kwiatostany wraz z szypułką długości 7 cm i górnymi liśćmi. Suszymy w temperaturze do 50⁰C,   w ciemnym miejscu.

Działanie: moczopędne, wykrztuśne, przeciwzapalne, rozkurczowe, wzmacniające, odtruwające (oczyszcza krew), uspokajające i tonizujące, reguluje metabolizm. Zewnętrznie działa przeciwświądowo, przeciwbólowo  i przeciwzapalnie.

W medycynie ludowej ziele koniczyny stosowano jedynie jako środek hamujący nadmierne krwawienia miesiączkowe, uszczelniający i wzmacniający naczynia krwionośne, wykrztuśny, moczopędny, odtruwający, przeciwobrzękowy, mlekopędny oraz uspokajający. Doskonały na kaszel jest syrop z kwiatów koniczyny. Natomiast w XX wieku zwrócono uwagę również na izoflawony zawarte  w koniczynie oraz na ich właściwości estrogenne.

Koniczyna to typowe zioło dla kobiet, szczególnie w okresie menopauzy. Ponadto leczy trądzik androgenny u kobiet, znosi objawy napięcia przedmiesiączkowego, reguluje menstruacje.

Izoflawony koniczyny mają podobną strukturę do estrogenów, dzięki czemu mogą przyłączać się do receptorów estrogenowych ER. Właściwości estrogenne (estrogenopodobne) koniczyny są wykorzystywane w medycynie w przypadkach niedoboru estrogenów endogennych, w tym również w okresie przekwitania. Preparaty zawierające wyciąg z koniczyny zalecane są w okresie przekwitania, kiedy to spada produkcja estrogenów i występują przykre objawy z tym związane. Koniczyna może też zmniejszać łysienie związane z nadmiarem androgenów. Pomocne są wówczas preparaty doustne i wyciągi alkoholowe (na alkoholu 40-60%) wcierane we włosy po umyciu. Kuracja jest długotrwała, nawet 3-letnia.

Ekstrakt z koniczyny jest składnikiem zagranicznych preparatów prostych  i złożonych o charakterze estrogennym.

Dawkowanie wg. dr H. Różańskiego:

1. Sproszkowane ziele wraz z kwiatami koniczyny – Pulvis Trifolii: 1-1,5 g   2-3 razy dziennie.

2. Napar z ziela koniczyny – Infusum Trifolii: 1 łyżkę rozdrobnionego suchego ziela wraz z kwiatami zalać 1 szklanką wrzącej wody; odstawić na 30-40 minut, przecedzić. Pić 2 razy dziennie po 1 szklance.

3. Ekstrakt suchy – Extractum siccum Trifolii: 500 mg 2 razy dziennie.

Wodne wyciągi z koniczyny działają korzystnie na skórę. Podnoszą elastyczność i wilgotność skóry, pojędrniają skórę i rozjaśniają optycznie cerę. Hamują nadmierny łojotok, trądzik i nadmierne rogowacenie skóry. Zmniejszają wrażliwość skóry na androgeny u kobiet, przez co poprawiają jej stan, czyniąc ją delikatniejszą, cieńszą, gładszą i mniej zrogowaciałą.

Ponadto wyciągi wodne tej rośliny pobudzają czynność wątroby i pęcherzyka żółciowego, regulują czynności przewodu pokarmowego, ułatwiają wypróżnianie przy zaparciach i poprawiają apetyt, są pomocne w leczeniu zaburzeń przemiany materii i miażdżycy (obniżają zawartość złego cholesterolu LDL we krwi) oraz anemii. Mogą być również stosowane jako środek moczopędny przy skąpym wydalaniu moczu w przewlekłej lecz mało nasilonej niewydolności nerek, pomocniczo w kamicy moczowej (szczawianowej i fosforanowej) oraz w dolegliwościach gośćcowych i skazie moczanowej, a także  w niektórych objawach skórnych, spowodowanych nadmierną ilością substancji toksycznych i metabolitów we krwi (m.in. trądzik młodzieńczy), w egzemie i łuszczycy; w chrypkach i przewlekłych nieżytach górnych dróg oddechowych (zwłaszcza  u osób w podeszłym wieku) przebiegających z uporczywym, suchym kaszlem;  w bronchicie, kokluszu grypie i anginie.

Zewnętrznie stosujemy kwiat koniczyny do kąpieli wzmacniających  i odkażających w przypadku problemów skórnych (egzemy, wysypki alergiczne) lub do mycia głowy w łupieżu, łojotoku i nadmiernym wypadaniu włosów. Przygotowujemy wtedy napary z większej ilości surowca.

Napar z kwiatów koniczyny do kąpieli przygotowujemy zalewając garść kwiatu  2 litrami wrzącej wody. Pozostawiamy pod przykryciem na 30 minut  i przecedzamy. Otrzymany napar przelewamy do wanny z ciepłą wodą. Kąpiel powinna trwać 15 minut.

Inne zewnętrzne zastosowania koniczyny łąkowej:

– kompresy z naparu przy bólach artretycznych, dnie moczanowej, obrzękach limfatycznych, a także w zwichnięciach, stłuczeniach i złamaniach;

– napary przy świądzie pochwy, oparzeniach i ropniach;

– naparem można przemywać oczy w stanach zapalnych oraz przy zmęczeniu;

– roztarte i sparzone świeże kwiaty przykłada się na ukąszenia owadów  i oparzenia i ropnie;

– do płukania jamy ustnej i gardła w stanach zapalnych.

Koniczyna jest jednym z najbardziej bezpiecznych i skutecznych środków  leczących schorzenia skóry u dzieci np. wszelkiego rodzaju egzemy.

Holistyczne terapie zalecają koniczynę jako środek przestrajający do leczenia wielu chorób.

Sok z ziela i kwiatów w połączeniu z miodem działa wzmacniająco w stanach wyczerpania fizycznego i nerwowego.

Koniczyna czerwona może być także stosowana w kuchni.

Wysuszone i rozdrobnione kwiatostany używa się do zaprawiania zup, a świeże liście i łodygi służą do przyrządzania sałatek. Kwiatami koniczyny można też aromatyzować napoje i herbaty oraz sporządzać z nich syropy. Liście i pędy można też przyrządzać jak szpinak.

W ofercie rynkowej znajdziemy zarówno tabletki zawierające ekstrakt  z koniczyny, jak i różnego rodzaju herbaty z jej dodatkiem. Te pierwsze dostępne są pod różnymi nazwami handlowymi i mogą różnić się wskazaniami dotyczącymi stosowania. Wszelkie szczegóły znajdziesz na opakowaniu każdego z nich. Herbata z wyciągiem z koniczyny czerwonej jest zalecana do picia po uprzednim zaparzeniu.

Przeciwwskazania: Przeprowadzone badania naukowe nie wykazały żadnych poważnych działań niepożądanych u kobiet stosujących suplementy produkowane na bazie koniczyny czerwonej.

Nie są to produkty przeznaczone dla: kobiet w ciąży i karmiących piersią, dzieci do 12. roku życia oraz osób cierpiących na choroby hormonozależne.

Światowa Organizacja Zdrowia nie poleca również stosowania preparatów  z koniczyny czerwonej razem z tamoksyfenem i innymi lekami antyestrogenowymi.

BIBLIOGRAFIA: 

1. Zioła i rośliny lecznicze – Praktyczny poradnik A-Z – E.Lamer –Zarawska wyd. Medialab, 2015

2. www.rozanski.li

3. Zioła z apteki natury – praca zbiorowa, wyd. Publicat SA

4. Zioła naszych kresów – T. Lewkowicz-Mosiej – Studio Astropsychologii wyd. III 2015 r.